Ergenlik nedir? Ne değildir? Ergenlik ne zaman başlar ne zaman biter? Ergenlikte çocuklar ne yaşıyor? Ergen çocuğumla nasıl ilişki kurmalıyım? Ergen çocuğumun bu kadar öfkelenmesi normal mi? Ergen çocuğumun arkadaşlarıyla çok vakit geçirmesi normal mi? Ergenlik neden zordur? Çocuğuma ne oluyor? Bu yazıda bu sorulara ve yanlış bilinen doğrular, doğru bilinen yanlışlar ve genel olarak ergenlik dönemi hakkında bilgi vereceğim.

Ergenlik Nedir?

Ergenlik pek çok fiziksel, duygusal ve bilişsel değişimi beraberinde getiren oldukça yoğun bir dönemdir. Gözle görülür nitelikteki bütün bu değişimler bireyde ve ailelerinde kaygı uyandırır. Ne yapacağı, nasıl davranacağı konusunda kafası karışan birey ve ailesi, bununla baş etme sürecinde çatışma yaşar.

Günümüzde ise ergenliğin yaş aralığı oldukça genişledi ve belirsizleşmeye başladı. Eskiden on beş – on altı yaşlarından itibaren yalnızca birkaç sene sürerken günümüzde ise onlu yaşlardan başlayarak yirmilerin sonu hatta otuzlu yaşlara kadar devam ediyor. Bunun sebebi, buluğa erme yaşının gerilemesiyle birlikte, kendi ailesini/düzenini kurma yaşının da gecikmesidir.

Ergenlik döneminde bireyler ve aileler birçok yeni duruma maruz kalır ve bunlarla baş etme becerisi geliştirmeye çalışır. Peki, ergenliği yapan şey nedir? Bu konuda birçok araştırmacı çalışmış ve teoriler geliştirmiştir.

Ergenlik Çatışmaları: Ergenlik Neden Zordur?

Öncelikle ergenlik basit bir hormon değişimi değildir. Bu dönemde beyin yeniden yapılanır. Bütün farklılıklar beynin gelişmekte olmasından kaynaklanır. Bu anlamda ergenlik için katlanılması gereken geçici bir dönem gözüyle bakmak oldukça sınırlayıcıdır. Ergenler sınırları zorlayarak, bilinmeyi ve heyecan verici olanı araştırarak aslında hayatta kalmalarını sağlayacak beceriler kazanırlar. Bu dönemde elde ettikleri tüm bu “aşırı” görünen deneyimler maceralı bir geleceğe, bir amaca yönelik karakter özellikleri geliştirmelerine olanak tanır.

Bununla birlikte, ergenlerin büyümekte olduğu ve ebeveynlerine bağımsızlıklarının azalması birçok ebeveynde kaygı yaratabilir. Ergen bireyler her şeyi yapabileceklerine ve kimseye ihtiyacı olmadıklarını varsayarken, ebeveynleri de henüz o olgunlukta olmadıklarını ve birçok geri dönülmez hataya açık olduklarını varsayar. Bu durum çatışma yaratır. Bu dönemde ergenlerin ilgi alanı ailelerinden arkadaş çevrelerine kayar. Böylece sosyal ilişki kurmayı, destek almayı ve ebeveynleri olmadan kendi ayakları üzerinde hayata bağlanmayı öğrenirler. Söylemlerin aksine ergenler, yetişkinleri hayatından tamamen çıkarmak istemez. Tam tersi, tehlikeli görünen bu yolculukta onların rehberliğine daha çok ihtiyaç duyarlar. Bu noktada yetişkinlerin ergen çocuklarıyla kurdukları ilişkinin ne olursa olsun koparmaması, onlara ihtiyaç duyduklarında güvenli alan olacaklarını hissettirmeleri önem taşır. Ebeveynler bunu yaparken sağlıklı sınır koymalıdır. Bu, kural koymakla ilgilenmek/arkadaşlık yapmak arasındaki ince bir çizgidir.

Ergenlikte Duygusal Sorunlar

Bu dönemde öfke problemleri, karşı gelme sorunları, duygusal çalkantılar, arkadaşların peşinden gitme, dürtüsel davranışlar, zararlı alışkanlıklara meyil, karşı cinsle yaşanan sorunlar ergenlerin sıklıkla mücadele ettiği konuların başında gelir. Bunlar ebeveynler için de regüle etmesi zor konulardır. Şayet bir ebeveyn kendi ergenlik döneminde yaşadığı bu türden sorunlarını regüle edebilmeyi öğrenememişse, kendi çocuğuna yaklaşımı da o denli eksik kalabilir. Böyle bir durumda bir profesyonelden yardım almak sağlıklı bir tutum olabilir. Öte yandan, ergenlerle bu tür sorunların yaşanması ebeveynin kötü bir ebeveynlik yapmasından doğmaz. Ruhsal açıdan sağlıklı bir ebeveynin çocuğu da zor ve çalkantılı bir ergenlik dönemi geçirebilir. Ergenlik döneminde yaşananlar, beyin gelişiminin nörolojik açıdan bir değişim sürecine girmesiyle ilişkilidir.

Ergenin Her Şeye Karşı Gelmesi

Bütün bunların ışığında, yetişkin olma yolunda olan ergenlerin en temel ihtiyaçlarından birinin özerkliğini hissetmektir. Ergen birey, kontrolü altında olduğunu hissettiği insanlara ve kurumlara karşı hareket ediyorsa, onlara karşı asilik yapıyorsa bu, kendi kimliğini oluşturma sürecinde olduğunu gösterir. Bunu yapmadaki amacı “gıcıklık yapmak”, “aykırı olmak”, vb. değil, kim olduğunu keşfetmektir. Ebeveynlerin bu tür asiliklere yüksek tepkiler vermek yerine sakince bekleyip keşiflerini desteklemesi önemlidir.

Bunun yanı sıra, ergenler çocukluk dönemlerinin sona erdiğinin farkındadır. Bu sebeple hayat içinde bir amaçları olsun isterler. Peşinde koştukları bir ideal, bir ilgi alanı, sanat veya müzik aktiviteleri, bir spor dalı, bir organizasyon, vb. gibi ufak amaç denemeleri yaparlar. Bunlar hem sorumluluk bilinçlerini geliştirir, hem de bir şeyleri başarabildiklerini önce kendilerine kanıtlar, özgüven kazanırlar. Bu tür etkinliklerde bazen bir sorumluluk üstlenerek liderlik becerilerini geliştirirler, bazen de başka birinin sorumluluğu altına girerek grup çalışması becerilerini geliştirirler. Bu sebeple ergenlerin büyük ya da küçük fark etmeksizin oluşturdukları amaçlar küçümsenmemeli, buradaki ihtiyaçları desteklenmelidir.

Arkadaşlarım Varken Ailemle mi Zaman Geçireceğim?!

Ergenlerin ilgilerinin ailelerinden arkadaş çevrelerine kayması, dönemin bir başka odak noktasıdır. Ergenler, arkadaşlarıyla kurdukları ilişkiler aracılığıyla yetişkin hayatlarında ihtiyaç duyacakları sosyal becerileri öğrenirler. Bir ergenin hayatında arkadaşları tarafından onaylanmak hayati bir ihtiyaçtır. Aileleri ne derse desin, ne yaparsa yapsın o yine de arkadaşları gibi olmak ister. Bu tutum genellikle ebeveynler tarafından olumsuz değerlendirilerek bir başka çatışma meselesi haline gelir. Burada görülmesi gereken nokta, bu davranışın işlevidir. Ergenler arkadaşlarından onay alıcı davranışlar sergileyerek özgüven geliştirirler. Ne kadar onay alırsa, ne kadar popüler olursa, kendini o kadar güçlü ve önemli hisseder. Elbette ki bunu yaparken birçok yanlışın içine de düşer. Hayatında zarar verici büyük olumsuzluklar oluşmaması için ebeveynlerin güven ve destek ilişkisini bozmaması gerekir. Ergenlerin ihtiyacı kendilerine rehberlik edecek bir ebeveynin varlığını hissetmektir. Korumak ve kısıtlamak arasındaki ince çizgi bazen içe içe geçebilir. Ne olursa olsun ebeveynlerin güvenli bir sığınak olması temel noktadır.

Ergenlik ve Cinsellik

Bütün bunların yanı sıra, ergenlik denince yaşanan cinsel değişimler de oldukça merkezi bir önem taşır. Ergen birey, vücudunda yaşanan değişimlere adapte olmakta zorlanır. Neden bunları yaşadığını anlamaz, yükselen hormonlarıyla nasıl baş edeceğini bilemez. Bu konuda güven hissettiği insanlardan bilgi alma ihtiyacı vardır. Bu ihtiyacın gözetilerek ihtiyaç duydukları bilgilerin güvenli kaynaklardan kendilerine verilmesi önemlidir.

Ergen birey bu tür fiziksel değişimlerin yanında, toplumsal olarak nasıl bir kadın veya erkek olduğunu da bilmek ister. Bunu da karşı cinsle ilişki kurarak öğrenir. Güzel/yakışıklı biri mi, akıllı bulunan biri mi, tercih edilen biri mi, sevilebilir biri mi, değerli biri mi, vs. gibi kendisi hakkında yargılar toplamak ister. Buradan edindiği bilgilerle de kendi cinsel kimliğini oluşturur. Bu kimlik yetişkin hayatı boyunca ona eşlik edecek temel bilgidir. Bu sebeple,  ergenlerin kırılgan egoları dikkate alınarak ebeveynlerin çocuklarına şefkatle yaklaşmaları, değerli olduğunu hissettiren bakışları, sevgi dolu dokunuşları son derece önem taşır.